|
Hoe verander je gedrag écht?
Dit is de eerst DOENtip uit een serie van 5 over hoe je écht gedrag verandert van je medewerkers of bijvoorbeeld je kind.
Wat kun je doen om medewerkers meer op tijd te laten komen of om de productie te verhogen? Hoe zorg je ervoor dat medewerkers elkaar meer complimenten en opbouwende kritiek gaan geven? Hoe zorg je ervoor dat je kind met redelijke tafelmanieren aan tafel zit? Met andere woorden: hoe krijg je ze zover dat ze hun gedrag daadwerkelijk gaan veranderen? Eén ding is zeker: een training of workshop alleen zal niet genoeg zijn. Maar wat dan wel? Hoe verander je dan het gedrag van je medewerkers écht en ook op de lange termijn?
Na meer dan tien jaar hiermee bezig te zijn, kom ik tot de conclusie dat een werkelijke gedragsverandering alleen tot stand komt als aan de volgende 5 stappen aandacht wordt besteed.
Iemand verandert zijn gedrag als hij/zij:
- beloond wordt voor het nieuwe gedrag door zijn omgeving;
- snapt waarom;
- het goede voorbeeld ziet om zich heen van belangrijke rolmodellen zoals leidinggevenden en ouders;
- weet hoe het te doen. Dus de vaardigheid beheerst en
- er zelf zin in heeft.
Deze 5 stappen ga ik de komende tijd uitwerken in 5 DOENtips.
Vandaag begin ik met stap 1:
Iemand verandert zijn gedrag als hij beloond wordt voor het nieuwe gedrag door zijn omgeving;
Belangrijke vragen zijn dan direct:
Hoe beloon je op een effectieve manier? En werkt straffen ook goed?
In de psychologie is dit het vakgebied van het behaviorisme. De bekendste grondlegger van deze stroming is Pavlov, die bewees dat je door middel van belonen en ontmoedigen gedrag sterk en langdurig kunt veranderen. Nadeel van veel behavioristen vind ik dat ze nogal eenzijdig kunnen doorschieten in hun aanpak en bijvoorbeeld nauwelijks het karakter, drijfveren en manier van denken van de persoon zelf meenemen. Het leuke is echter dat ik dat wel ga doen met de andere 4 stappen, maar dat dus later.
Een belangrijke vraag bij deze aanpak is: 'wat werkt dan het beste?' Straffen of belonen of allebei? En hoe doe je dat concreet op een effectieve manier? Gelukkig is hier vanaf de jaren 60 uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar gedaan met duidelijke conclusies.
In de eerste Doentip van deze serie van 5, vertel ik je een paar onverwachte, maar belangrijke conclusies van deze onderzoeken over behavioristische gedragsverandering. Hiermee krijg je een krachtige tool in handen waarmee je je medewerkers, partner of kinderen kunt beïnvloeden.
Inspiratie voor deze Doentip komt van het boek 'gedragsverandering in organisaties' van Marius Rietdijk (universitair docent gedragsverandering aan de VU Amsterdam). Wat mij betreft een échte behaviorist, met goede bruikbare inzichten.
Waarom straffen uiteindelijk niet werkt?
Als ik mijn jongste kind aan tafel veelvuldig als een varkentje zie eten, kan ik toch niet anders dan concluderen dat mijn preken over netjes eten nauwelijks effect hebben. Ook merk ik bij klanten waar ik kom dat er een hoop improductief gedrag is op de werkvloer zoals: te laat komen, het minimale doen, roddelen, langs elkaar heen werken, over de muur gooien etc. Mijn eerste automatische reactie aan tafel is dan dat ik haar daarop wil aanspreken. Ook op de werkvloer is het logisch, dat je als leidinggevende dit gedag wil bestraffen. Echter de meeste gedragsdeskundige raden het gebruik van strafmethoden af, omdat het slechts leidt tot hooguit korte-termijn resultaat met daarbij ongewenste en onvoorspelbare bijwerkingen. Hoe werkt dat dan?
Alleen als de baas er is
Bijvoorbeeld stel dat Leo ervan houdt om vaak te chillen en te kletsen op zijn werk. Zijn baas heeft dat een paar keer gezien en hem erop aangesproken. De kans is groot dat Leo dan werkt, of doet alsof hij werkt, als de baas er is. Maar als de baas er niet is, gaat Leo waarschijnlijk weer lekker veel chillen, vooral omdat het kletsen met andere collega's zo leuk is. Dit lijkt onschuldig, maar de enige manier voor de baas om Leo efficiënt aan het werk te houden is door er te zijn, te dreigen met straf en hem continu in de gaten te houden. Ook mijn kleinste eet alleen netjes als ze ziet dat ik oplet en streng kijk. Niet echt gezellig eten. Dus laat ik al snel weer de teugels vieren en heb weer een varkentje naast me.
Vermijden en vluchten
Als er veel straf wordt uitgedeeld gaan medewerkers (en kinderen) vermijdings- en vluchtgedrag vertonen om de straf te ontlopen. Bijvoorbeeld instructies van de baas saboteren, het absolute minimale doen, ziek melden, ongehoorzaam zijn, veel 'thuis werken'. Uiteindelijk leidt dit tot ontevredenheid, weinig betrokkenheid en improductiviteit bij medewerkers. Mijn dochter wil vooral veel met mama doen, wordt sjagrijnig en vertelt mij minder. Ook niet echt vruchtbaar voor de vader-dochter relatie.
Vicieuze cirkel
Een ander probleem is dat straffen vaak op korte termijn prima werkt. Als ik maar mijn stem genoeg verhef en dreig met intrekking van het slaapverhaaltje, doet ze vaak direct wat ik wil. Ik denk dus dat ik gedaan krijg wat ik wil en gesteund door dit korte-termijn succes ben ik geneigd om een volgende keer hetzelfde te doen.
Als de chef zelf te horen krijgt van zijn baas dat zijn baan op de tocht staat, ligt het voor de hand dat hij naar zijn medewerkers gaat en deze onder druk gaat zetten. Een donderpreek houden, een paar straffen uitdelen, dreigen enzovoort. De resultaten zullen hierdoor direct daarna waarschijnlijk verbeteren, maar na een tijdje zullen zoals verwacht de resultaten weer terugvallen. De baas zal dan weer een tirade afsteken en weer gaan dreigen. Zo beland je dus in een vicieuze cirkel.
Het levert geen 'gewenst' gedrag op
Het grootste probleem van straffen is wellicht dat het geen gewenst gedrag aanleert. Als bijvoorbeeld een jonge medewerker bij zijn eerste presentatie vooral te horen krijgt dat hij een waardeloze presentatie heeft gegeven, leert hij niet hoe hij dat dan de volgende keer beter kan doen. Hij zal er waarschijnlijk vooral voor gaan zorgen, dat hij zo min mogelijk meer hoeft te presenteren. Als ik tegen mijn dochter zeg 'eet niet als een varken', weet ze vooral hoe ze niet moet eten, maar ze heeft geen idee wat ze wél moet doen.
En ja er zijn ook gedragswetenschappers die juist denken dat straffen wel effectief is, zoals Machiavelli, maar deze zijn veruit in de minderheid.
Doentip
van de maand
Maar wat moet je dan wél doen?
Maar wat moet je dan wél doen als je kind als een varkentje eet en je medewerker loopt te roddelen? Rietdijk geeft hier een helder antwoord op en daar gaat de DOENtip van de maand over. Lees hier verder >>
|
